„Gazeta Chojeńska” numer 06 z dnia 10.02.2015
Prezentujemy tu wybrane teksty z każdego numeru.
Wszystkie artykuły i informacje znajdują się w wydaniu papierowym.

Obecność nieobecnych

W najbliższy piątek 13 lutego przypada 75. rocznica deportacji przez Niemców 1107 pomorskich Żydów do gett w dystrykcie lubelskim Generalnego Gubernatorstwa. Była to pierwsza deportacja Żydów niemieckich, wyprzedzająca nawet o kilkanaście miesięcy takie akcje w innych regionach III Rzeszy.


W piątek w Książnicy Pomorskiej w Szczecinie odbędzie się konferencja i dyskusja upamiętniająca tamte wydarzenia. Polsko-Niemiecki Dzień Pamięci (podkreślenie - jak mówi Szewach Weiss - obecności nieobecnych) rozpocznie się o godz. 11 przy tablicy, stojącej w miejscu szczecińskiej synagogi - przed wejściem do Książnicy, przy ul. Dworcowej (do 1945 roku Grüne Schanze). Synagoga została zniszczona przez hitlerowców 9 listopada 1938 r. podczas tzw. nocy kryształowej, podobnie jak w innych miejscach Niemiec. Podczas uroczystości „In memoriam” zagra Jan Czapski - 12-letni skrzypek ze Szczecina. Przemówi konsul generalna Republiki Federalnej Niemiec w Gdańsku Cornelia Pieper, a w imieniu marszałka województwa zachodniopomorskiego - członek Zarządu Województwa Anna Mieczkowska. Zebrani zapalą świece, złożą wieńce. Kadisz, czyli specjalną modlitwę, odmówi i odśpiewa Mimi Sheffer - izraelska sopranistka i kantorka m.in. Gminy Żydowskiej w Berlinie (w latach 2003-2010 docent seminarium rabinackiego w Poczdamie, założycielka i w latach 2007-2010 dyrektorka Jewish Institute of Cantorial Arts).

O godz. 11.45 w Książnicy Pomorskiej (sala im. Zbigniewa Herberta) z dziennikarzami spotkają się: Anna Mieczkowska - członek Zarządu Województwa, Felix Klein - pełnomocnik rządu RFN ds. stosunków z organizacjami żydowskimi i problemów antysemityzmu, Cornelia Pieper - konsul RFN w Gdańsku, Beate Schlupp - wiceprzewodnicząca landtagu Meklemburgii-Pomorza Przedniego, Christian Pegel minister rządu Meklemburgii-Pomorza Przedniego, Jonny Daniels z Izraela - założyciel i prezes Fundacji „From The Depths”, Lena Klaudel - dyrektorka Fundacji i koordynatorka polsko-żydowskiego projektu „Matzeva”.

W godz. 13-16 w tej samej sali odbędzie się konferencja i dyskusja. Prowadzić ją będą: dr Günther Jikeli jun. - historyk z Paryża i Andrzej Kotula ze Szczecina (dziennikarz, organizator wielu ważnych wydarzeń na pograniczu). Konferencję otworzą: Róża Król - przewodnicząca Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Szczecinie i dr Robert Kreibig - dyrektor Stowarzyszenia Alte Synagoge Stavenhagen (inicjator uroczystości). Na ekranie odtworzone zostanie specjalnie z tej okazji nagrane wystąpienie prof. Szewacha Weissa - w latach 1992-1996 przewodniczącego Knesetu (izraelskiego parlamentu), 2000-2003 ambasadora Izraela w Polsce, byłego przewodniczącego Rady Instytutu Yad Vashem.
Dalszy program: prof. historii Wolfgang Wilhelmus - „Przed 75 laty na Pomorzu: deportacja ze Stettina do Generalnego Gubernatorstwa, na śmierć”, przedstawiciel Ośrodka Brama Grodzka z Lublina - „Stacje końcowe w Generalnym Gubernatorstwie”, dr Wolf Kaiser (wicedyrektor Haus der Wannsee-Konferenz w Berlinie) - „Dwa światy: wymuszone współżycie niemieckich i polskich Żydów”.
Po przerwie rozpocznie się dyskusja pod hasłem: „Wspólna czy własna? Żydowska, niemiecka czy polska? Pamięć człowieka. Pamięć miasta. Pamięć społeczna. Pamięć narodowa. Pamięć europejska”. Uczestnicy: socjolog prof. Paweł Śpiewak (dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie), dr Wolf Kaiser (wicedyrektor Haus der Wannsee-Konferenz w Berlinie), Basil Kerski (redaktor naczelny Polsko-Niemieckiego Magazynu Dialog, dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku), Anetta Kahane (współzałożycielka stowarzyszenia Verein Alte Synagoge Stavenhagen i przewodnicząca Fundacji im. Amadeu Antonio), Robert Ryss (redaktor naczelny „Gazety Chojeńskiej”, członek Stowarzyszenia Historyczno-Kulturalnego „Terra Incognita” w Chojnie), Jonny Daniels i Lena Klaudel (prezes i dyrektorka Fundacji „From the Depths”), Andrzej Kotula (współprzewodniczący stowarzyszenia Polsko-Niemieckie Forum Kultury Regionu Ujście Odry) oraz przedstawiciel Ośrodka Brama Grodzka z Lublina.
Organizatorzy oraz instytucje wspierające: Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce - Oddział w Szczecinie, Gmina Wyznaniowa Żydowska w Szczecinie, Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie, Polsko-Niemieckie Forum Kultury Regionu Ujście Odry, Land und Leute e.V. - Röbel/Müritz, Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Pomerania, Książnica Pomorska, Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, Centrum Dialogu Przełomy (Muzeum Narodowe w Szczecinie), Stowarzyszenie Stara Synagoga Stavenhagen, Krajowa Centrala Edukacji Politycznej w Meklemburgii-Pomorzu Przednim (Schwerin), Urząd Miasta Szczecina, Muzeum Pomorza w Greifswaldzie, Freudenberg-Stiftung (Weinheim), Kunstkabinett Usedom (Benz, wyspa Usedom/Uznam).


13 lutego 1940 roku ze Szczecina i 27 miejscowości na Pomorzu deportowano 1107 Żydów. Najwięcej ze Stettina/Szczecina - 846, ze Stargardu 61, Stralsundu 34, Swinemünde/Świnoujścia 20, Altdamm/Dąbia (było to wówczas odrębne miasto) 21, Löcknitz 20, z Gollnowa/Goleniowa 17. Z Greifenhagen (Gryfina) wywieziono 1 osobę. Po trzech dniach podróży pociągiem deportowani dotarli do Lublina, gdzie rozdzielono ich do gett w Piaskach, Bełżycach i Głusku. Jedna trzecia zmarła, zanim zaczęły się wywózki do obozów zagłady. Z 1107 osób wojnę przeżyło kilkanaście, a z nazwiska znamy 12.
(rr)

do góry