„Gazeta Chojeńska” numer 34 z dnia 23.08.2016
Prezentujemy tu wybrane teksty z każdego numeru.
Wszystkie artykuły i informacje znajdują się w wydaniu papierowym.

Dawne linie kolejowe a przyszłe trasy rowerowe

Obecnie prasa lokalna, jak też wojewódzka, dużo rozpisuje się o powstawaniu tras rowerowych. Mają przebiegać po dawnych liniach kolejowych, przed laty zamkniętych przez PKP. Kiedyś wiele się mówiło i pisało, co zrobić z takimi liniami. Lata mijały, trasy kolejowe zarastały, a dworce i stacyjki niszczały. Od czasu do czasu wybuchała afera związana z kradzieżą szyn i podsypką tłucznia pod torami. Lokalne inicjatywy pasjonatów kolejnictwa były spychane na bok i bagatelizowane - tak jak w Moryniu, kiedy pasjonaci stworzyli drezynę kolejową jako atrakcję turystyczną. Obecnie, w 2016 roku, Urząd Marszałkowski Województwa ma plany i pieniądze, podpisując z władzami gminnymi umowy na budowę tras rowerowych. Ogłosił również konkurs na nazwy nowych ścieżek. Mają przebiegać m.in. przez gminy: Cedynia, Moryń, Chojna, Trzcińsko-Zdrój, Myślibórz, Barlinek.
W związku z tym chciałbym przedstawić lokalną historię dwóch żelaznych linii oraz zdjęcia nieistniejących już dworców.


Pierwsze pociągi w Godkowie pojawiły się 16 listopada 1876 roku, kiedy oddano linię kolejową Kostrzyn – Chojna, natomiast odcinek Chojna – Szczecin przekazano do użytku w 1877 r. Ówczesne władze pruskie myślały też o połączeniu Berlina z obszarem Nowej Marchii. Pierwsze starania o budowę linii Wriezen – Godków podjęto w latach sześćdziesiątych XIX wieku, lecz to się nie powiodło. Ponowną budowę pruski parlament podjął 19 kwietnia 1886 roku. Na całą inwestycję przeznaczono z budżetu państwa 4 mln marek. Największe koszty pochłonęła przeprawa mostowa przez Odrę. Trzy lata trwały prace przygotowawcze. Roboty w terenie rozpoczęto w 1889 r., a w maju 1890 przystąpiono do budowy mostu kolejowo-kołowo-pieszego na Odrze.

Most kolejowo-kołowo-pieszy na Odrze k. Siekierek (1910 rok)

Uroczyste otwarcie trasy kolejowej Wriezen – Alt Mädewitz – Alt Reetz – Neu Rudnitz – Siekierki/Stara Rudnica – Klępicz – Nowe Objezierze – Przyjezierze/Moryń – Godków nastąpiło 20 grudnia 1892 r. Parowozy były doglądane w parowozowniach we Wriezen i w Godkowie. Przy nich znajdowały się też stacje wodne z wieżą ciśnień. Tak więc dworzec w Godkowie stał się stacją węzłową. Trasa ta umożliwiała połączenie z Berlinem.

Dworzec w Klępiczu (Klemzow) na pocztówce z 1912 roku

W ciągu dalszych lat ruch kołowy i pieszy przez most na Odrze bardzo się nasilił, utrudniając przejazd pociągów. W związku z tym postanowiono wybudować obok nowy most - wyłącznie dla pociągów. Prace rozpoczęto w lipcu 1929 r., a obiekt przekazano do użytku 22 grudnia 1930 r. Koszt wyniósł 2,9 mln marek. Stary most służył już tylko do ruchu kołowego i pieszego.

Istniejący do dziś budynek dworca Zäckerick/Alt Rüdnitz (Siekierki/Stara Rudnica) - widok z 1920 roku

Podczas działań wojennych w 1945 roku oba mosty zostały wysadzone przez niemieckich saperów, żeby utrudnić przeprawę Armii Czerwonej. W latach 1952-54 odbudowano tylko most kolejowy - jako strategiczny.

Jelenin (Gellen) - dworzec w 1917 roku

Następny projekt zakładał połączenie linią kolejową Godkowa z Pyrzycami i Stargardem. Została ona zbudowana przez Stargardzko-Kostrzyńską Spółkę Kolejową i ukończona w 1898 roku. 8 styczniu 1899 r. przekazano ją do użytku. W 1903 roku linię tę upaństwowiono. Trasa z Godkowa przebiegała przez: Jelenin, Brwice, Rosnowo, Trzcińsko-Zdrój, Góralice, Rów, Kierzków, Tetyń, Trzebórz, Kozielice, Pyrzyce, czyli przez ówczesne powiaty: chojeński, myśliborski i pyrzycki. Na każdej większej stacji była wieża ciśnień i urządzenia do napełniania parowozów wodą, natomiast na wszystkich stacjach były składy drewna lub węgla jako zaopatrzenie pociągów w paliwo. Początkowo pociąg miał skład mieszany, wagony klasy II i III oraz wagony towarowe.

Trzcińsko-Zdrój (Bad Schönfliess) rok: 1907

W roku 1945, po pobieżnej naprawie linii Pyrzyce - Godków oraz uruchomieniu części linii Godków - Siekierki, wojska armii radzieckiej wykorzystały je do przewozu sprzętu bojowego w czasie ofensywy. Po zakończeniu II wojny światowej PKP z dyrekcją w Szczecinie uruchomiły na tych liniach przewozy pasażerskie i towarowe. 31 lipca 1991 roku zawieszono ruch pociągów osobowych na odcinku Godków - Siekierki, a w roku 1999 zawieszono ruch towarowy i skreślono całą linię z inwentarza PKP. Linię Godków - Pyrzyce zamknięto 30 maja 1992 r. W latach 2000-2004 sporadycznie przewożono tędy jeszcze wycieczki lokomotywą motorową SN 61-183. Fizyczną likwidację linii rozpoczęto w czerwcu 2012 r.

Góralice (Görlsdorf) - dworzec w 1902 r.

Piszący ten tekst (jak i wielu mieszkańców okolic i nie tylko) miał możliwość podróżować tymi trasami przez wiele lat, czy to do szkoły, czy do pracy. Pozostało z tego wiele wspomnień! Dlatego mam nadzieję, że przy budowie tych ścieżek rowerowych władze wojewódzkie i lokalne zadbają, żeby były to też ścieżki edukacyjno-historyczne. Chciałbym, jak też wielu pasjonatów, żeby w miejscach dawnych dworców zrobić postoje z wiatami na odpoczynek rowerzystów, zainstalować plansze ze starymi zdjęciami dworców i historycznym opisem powstania tych linii kolejowych. Powinno się w ten sposób upamiętnić ówczesny trud wszystkich pracujących na tych trasach.
Tadeusz Kołucki
czerwiec 2016, Gryfino

Źródła:
Robert Michalak „Strategiczna zapasowa przeprawa kolejowa na Odrze koło Siekierek” - w: „Rocznik Chojeński” - tom III, str. 121-129 (Chojna 2011)
„Dzieje Gryfina i okolic” pod red. Przemysława Kołosowskiego (Gryfino 2005)
Benno Riech „Stadtchronik Bad Schönfließ Neumark” (Bad Schönfließ 1922)
Prywatne zbiory pocztówek i zdjęć autora

do góry